Diderot Effekti Nədir?

Yeni əşya aldıqdan sonra özünüzü yeniden alış-veriş edərkən tapmısınız? Məsələn, yeni köynək alırsınız və anidən şalvarınınız buna uyğun olmadığını hiss edirsiniz. Və ya evinizdəki masanı dəyişirsiniz, daha sonra pərdələrin görüntünü pozduğunu düşünməyə başlayırsınız. Yaranmış situasiyanın nəticəsində isə əksər hallarda diqqətiniz digər əşyaları da dəyişdirməyə yönəlir. Bu tip istehlak zənciri, Fransız filosof Denis Diderotunun həyatı və əsərlərindən ilhamlanaraq “Diderot effekti” adlandırılıb. Bəs marketinqlə bunun nə əlaqəsi var və necə istifadə edilir, bilmək istəyirsinizsə, oxumağa davam edə bilərsiniz.

• Diderot-effektinin-tarixi
• Diderot-effekti-marketinq-və-reklam-dünyasında-necə-istifadə-olunur?
• Diderot-effekti-konsepsiyasıyla-bağlı-narazılıq:

Diderot effektinin tarixi

18-ci əsrdə Fransada yaşayan maarifçi filosoflardan biri Denis Diderotun külli miqdarda borcu olur. Bunu eşidən Rus İmperatoru Katerina Diderotun bütün kitabxanasını pulla alır, onun 25 illik maaşını əvvəlcədən ödəyir və kitabxananı yenidən onun özünə hədiyyə edir. Diderot bütün borclarını ödəyir, hətta müəyyən sərvətə də sahib olur.

Günlərin birində dostu Diderota məxmər parçadan gecəlik hədiyyə edir. Filosof gecəliyi ilə iş masasında həvəslə işləyərkən birdən-birə yeni gecəliyinin köhnə iş masası ilə uyğunlaşmadığını görür. Hər şey bundan sonra başlayır. Özünə yeni və gözəl bir iş masası alır. Bu dəfə yerdəki xalça yeni iş masasına və gecəliyinə uyğun gəlmir. Dərhal özünə və sərvətinə yaraşan bir xalça alır. Beləcə, evin kresloları, stulları, şkafları, divar rəsmləri, bəzək əşyaları Diderotu narahat etməyə başlayır və bu səbəblə hamısı yenisi ilə əvəz olunur. Filosof çox keçmədən şöhrətpərəstliyinə görə əvvəlki vəziyyətinə düşür. Yenidən borca düşən Diderot daha sonra “Köhnə gecəliyim üçün peşmanlıq” adlı əsərini yazır və bu sözləri deyir:

 

“Köhnə gecəliyimin ağası ikən, yenisinin qulu oldum.”

 

Diderot effekti marketinq və reklam dünyasında necə istifadə olunur?

Diderot effekti marketinq və reklam dünyasında istehlakçı davranışına təsir etmək və satışları artırmaq strategiyalarının bir hissəsi kimi istifadə edilir. Gəlin, bəzi nümunələrə nəzər yetirək:

• Məhsul birləşmələri: Məhsulun satışını artırmaq üçün istehlakçılara mövcud məhsulları ilə uyğun gələn digər məhsullar təklif edilə bilər. Nümunə olaraq, elektron cihaz alan müştərilərə uyğun aksesuarlar və ya əlaqəli məhsullar tövsiyə olunur. Beləliklə, istehlakçılar digər əşyalarını təkmilləşdirmək və ya tamamlamaq ehtiyacı ilə həmin məhsullarla maraqlanırlar.
• Yeniləmə və Təkmilləşdirmə Kampaniyaları: İstehlakçılara mövcud məhsullarını daha yeni, daha təkmil versiya ilə əvəz etmək təklifi edilir. Bu, istehlakçıların hazırkı məhsulları ilə uyğunsuzluq hiss etməsinə səbəb ola və daha yüksək keyfiyyətli məhsula keçmə motivasiyasını artıra bilər.
• Trendlər və Modaların yaradılması: Marketinq və reklam strategiyaları ilə istehlakçılara yeni tendensiyaları və ya moda meyllərini izləmək üçün təhrik edilə bilər. Bu, istehlakçıların hazırkı məhsullarının köhnəldiyini hiss etmələrinə səbəb olar, nəticədə də yeni tendensiyalarla ayaqlaşmağa çalışarlar.
• Sosial Media və Məhsul Əlaqəsi: Influenser marketinqi və ya sosial media kampaniyaları ilə istehlakçılara məhsul və ya təcrübə ilə uyğun gələn digər məhsul və ya markaları tanıtmaq imkanı təklif oluna bilər. Beləliklə, istehlakçıların diqqətini cəlb etmək və Diderot effektini işə salmaq rahatlaşar.

Bu nümunələr marketinq və reklam dünyasında Diderot effektindən istifadə üçün bəzi strategiyaları göstərir. Bununla belə, istehlakçı məmnuniyyətini və uzunmüddətli marka sadiqliyini təmin etmək üçün diqqətlə həyata keçirilməlidir. İstehlakçıların real ehtiyaclarına cavab verən təkliflər təklif etmək və həddindən artıq istehlakı təşviq etmək yerinə, dəyərli və mənalı təcrübələr təmin edən strategiyalara üstünlük verilməlidir.

 

Diderot effekti konsepsiyasıyla bağlı narazılıq:

Diderot effekti marketinq və istehlakçı davranışı ilə bağlı bir fenomen olsa da, bəzi tənqidlərə məruz qalıb. 

• Qeyri-adekvatlıq hissi yaratmaq: Diderot effekti istehlakçıların mövcud əşyalarının qeyri-adekvat və ya uyğunsuz olduğunu hiss etmələrinə səbəb olur. Bu, daimi narazılıq hissi yaradır və şəxsi maddi məmnuniyyətin daimi məqsədə çevrilməsinə, həmçinin daha dərin məmnunluq mənbələrinin nəzərə alınmamasına səbəb ola bilər.
• Maddi qaynaqların israfına gətirib çıxarması: Diderot effekti istehlakçıların mövcud əşyalarını dəyişdirmək və ya təkmilləşdirmək meylini artıra bilər. Bu, hələ də funksional olaraq yaxşı olan əşyaların atılmasına və maliyyə resurslarının israf edilməsiylə nəticələnir.
• Maliyyə Problemlərinin Yaradılması: Diderot effekti istehlakçıların daha çox istehlaka meylini artıra və müvafiq olaraq maliyyə problemlərinə səbəb ola bilər. Daim yeni və daha bahalı məhsullara sərmayə qoymaq, fərdlərin xərclərinə nəzarət etmələrini çətinləşdirə və borc kimi problemlərə yol aça bilər.

Diderot effekti insan psixologiyasına və əşyalarımızla münasibətimizə maraqlı perspektiv təqdim edir. Unutmayaq ki, marketinq psixologiya və insan davranışları ilə sıx bağlıdır və ağıllı istehlakçı olmaq vacibdir.